SẼ RA SAO NẾU CHÚNG TA CỨ TỰ Ý DÙNG THUỐC

Trong quá trình làm volunteer hỗ trợ y tế cho cộng đồng người Việt tại Nhật, tôi nhận ra một thực tế đáng báo động: nhiều bạn trẻ từ 20–35 tuổi đang tự ý mua thuốc, tự điều trị, thậm chí tự tiêm truyền mà không có bất kỳ chỉ định chuyên môn nào.

Những nhóm thuốc và sản phẩm thường bị lạm dụng nhất gồm:

• Kháng sinh (tự mua, dùng sai liều hoặc không đủ liệu trình)
• Thuốc bôi ngoài da
• Thuốc đặt phụ khoa
• Thuốc hạ sốt – giảm đau
• Các loại “tế bào gốc”, thực chất chỉ là nhau thai nghiền (placenta extract) được quảng cáo tràn lan

Điều đáng nói là phần lớn người dùng không ý thức được rủi ro đi kèm với việc tự điều trị kéo dài, bởi trong độ tuổi trẻ, cơ thể khỏe mạnh nên biến chứng ít khi xuất hiện ngay lập tức.

Vì sao người Việt tại Nhật lại dễ dàng tự điều trị?

Quan sát thực tế cho thấy có ba nhóm nguyên nhân chính:

(1) Thói quen từ Việt Nam

Ở Việt Nam, tình trạng tự mua thuốc tại nhà thuốc rất phổ biến: đau đầu – mua thuốc, viêm họng – mua kháng sinh, viêm da – mua thuốc bôi.
Khi sang Nhật, nhiều người vẫn giữ nguyên thói quen ấy.

(2) Ngại đi khám ở Nhật

• Rào cản ngôn ngữ
• Nghĩ bệnh nhẹ, “tự lo được”
• Bận việc, không muốn mất thời gian
• Mất niềm tin vì từng gặp trải nghiệm không tốt. Từ đó dẫn đến tâm lý “cho tôi thuốc thôi được không, không cần khám.”

(3) Tin vào quảng cáo trên mạng xã hội

Nhiều nhóm cộng đồng hoặc các trang “review làm đẹp” quảng bá dịch vụ tiêm truyền, thuốc không rõ nguồn gốc, sản phẩm “detox”, “tế bào gốc”... mà không có chứng cứ khoa học.

Tự điều trị trong thời gian ngắn – đôi khi không sao; nhưng kéo dài sẽ để lại hậu quả lớn

Đối với cảm mạo nhẹ, việc dùng thuốc hạ sốt trong thời gian ngắn có thể không quá nguy hiểm. Nhưng khi tự điều trị kéo dài, người dùng có thể phải đối mặt với:

• Tổn thương gan – thận mà không hề hay biết

Ví dụ phổ biến: dùng paracetamol kéo dài → tăng men gan.
Kháng sinh dùng sai → tổn thương thận, rối loạn hệ vi sinh đường ruột.

• Tình trạng kháng thuốc

Lạm dụng kháng sinh không đúng chỉ định dẫn tới kháng thuốc – vấn đề nghiêm trọng toàn cầu.

• Bỏ sót bệnh nền hoặc bệnh nguy hiểm

Người trẻ thường chủ quan. Nhưng viêm phổi, lao, viêm ruột, rối loạn tuyến giáp… đều có thể bắt đầu bằng những triệu chứng “nhẹ”. Nói cách khác: tự điều trị khiến bệnh không được chẩn đoán đúng – hoặc không được chẩn đoán kịp thời.

Vì sao “cho tôi thuốc thôi, không cần khám” là hướng đi nguy hiểm và… trái luật?

Trong bài viết của một cơ sở y tế Nhật Bản (đăng ngày 10/11/2024), cơ quan y tế khẳng định rõ:

“Bác sĩ không được phép kê đơn thuốc khi chưa trực tiếp khám bệnh.”
(Luật Bác sĩ Nhật Bản, Điều 20)
Nguồn: 「薬だけください」がダメな理由 | 中村橋いとう内科クリニック

Nghĩa là: Khi bệnh nhân yêu cầu “không cần khám đâu, chỉ kê cho tôi thuốc như lần trước”, họ đang vô tình yêu cầu bác sĩ vi phạm luật. Vì sao luật này tồn tại? Vì để bảo vệ chính bệnh nhân.

03 nguy cơ lớn khi chỉ nhận thuốc mà không khám

(1) Nguy cơ bỏ sót tác dụng phụ
Một số tác dụng phụ không có triệu chứng, chỉ thấy qua xét nghiệm (như giảm bạch cầu, tăng men gan).
Nếu bỏ qua khám định kỳ, bác sĩ không thể phát hiện.

(2) Nguy cơ bỏ lỡ thời điểm tăng/giảm liều thuốc
Có những bệnh như hen suyễn.

• Bệnh nhân thấy ổn
• Nhưng chỉ số FeNO hoặc chức năng hô hấp lại đang xấu đi. Nếu không khám, không điều chỉnh thuốc thì 10–20 năm sau chức năng phổi sẽ suy giảm nghiêm trọng.

(3) Nguy cơ bỏ lỡ bệnh hoàn toàn khác
Bác sĩ đánh giá bệnh không chỉ bằng triệu chứng, mà còn qua:

• dáng đi
• hơi thở
• sắc mặt
• giọng nói
• hành vi nhỏ
  Tất cả đều giúp phát hiện bệnh sớm.

Nhiều phòng khám ở Nhật cho biết họ không phản đối việc hỗ trợ nhanh cho bệnh nhân nhưng không thể bỏ qua bước khám bệnh. Một số cơ sở còn thử nghiệm dịch vụ khám nhanh nếu không thay đổi đơn thuốc” để tiết kiệm thời gian cho bệnh nhân. Điều này cho thấy y tế Nhật đang cố gắng linh hoạt, nhưng vẫn tuân thủ luật và an toàn cho bệnh nhân.

Một vài trường hợp thực tế trong cộng đồng Việt tại Nhật mà tôi đã gặp khi volunteer – Chia sẻ kinh nghiệm cá nhân

Trường hợp 1 – Dùng kháng sinh 3 tháng vì mụn

Một bạn nữ 24 tuổi dùng kháng sinh mua từ Việt Nam gửi sang.
Kết quả: rối loạn tiêu hóa nặng, viêm đại tràng, men gan tăng.
Khi đưa đi khám thì bác sĩ cho biết: “đây là tác dụng phụ điển hình khi dùng kháng sinh kéo dài mà không theo dõi.”

Trường hợp 2 – Tự đặt thuốc phụ khoa

Nhiều bạn đặt thuốc mỗi khi thấy khí hư nhiều, nghĩ là viêm lại.
Nhưng khám ra thì: nhiễm nấm do lạm dụng thuốc, pH âm đạo bị đảo lộn.

Trường hợp 3 – Tiêm tế bào gốc làm đẹp

Một số bạn tiêm truyền ở các cơ sở không giấy phép.
Lấy mẫu phân tích thì thành phần chỉ là placenta extract (nhau thai nghiền) – hoàn toàn không phải “tế bào gốc”. Đã có trường hợp sốc phản vệ nhẹ.

Tự điều trị là quyết định của bạn, nhưng bác sĩ luôn muốn bạn an toàn

Không ai cấm bạn dùng thuốc. Nhưng bác sĩ sợ nhất là:

• bệnh nhân đến quá muộn
• bệnh đã nặng
• hoặc đã bị tác dụng phụ âm thầm suốt nhiều tháng

Cộng đồng người Việt tại Nhật còn rất trẻ, rất khỏe – nhưng không phải vì thế mà hệ quả của tự điều trị biến mất. Hãy nhớ: Một lần khám có thể ngăn 3 năm điều trị sau này.

Lời khuyên thực tế HICO muốn gửi gắm

✓ Nếu bạn bận, hãy đặt lịch online

✓ Nếu bạn ngại ngôn ngữ, hãy nhờ thông dịch viên

✓ Nếu bạn muốn bác sĩ cơ sở lớn hơn khám cho mình, xin giấy giới thiệu

✓ Nếu bạn muốn thuốc và không thể đến khám nhiều lần, hãy thử trao đổi xem có được dùng toa cũ trong lần lấy thuốc tiếp theo không.

✓ Nếu bác sĩ từ chối kê thuốc khi bạn chưa khám, đó là họ đang làm đúng luật để bảo vệ bạn.

Tự điều trị sẽ là một thói quen nguy hiểm nếu kéo dài. Hãy coi việc đi khám như một phần của cuộc sống ở Nhật bạn nhé.