RỐI LOẠN ĐIỀU CHỈNH TƯ THẾ ĐỨNG Ở TRẺ: ĐỪNG VỘI NGHĨ CON LƯỜI KHI BÉ KHÓ THỨC DẬY MỖI SÁNG

Rối loạn điều chỉnh tư thế đứng ở trẻ - "Thủ phạm" ẩn sau những buổi sáng khó khăn

Bạn có bao giờ cảm thấy bất lực và thất vọng khi con mình bước vào tuổi thiếu niên nhưng mỗi buổi sáng vẫn là một cuộc chiến? Tiếng chuông báo thức dường như vô nghĩa, những lời gọi giục của bạn chỉ nhận lại sự uể oải, thậm chí là những cơn đau bụng và than thở mệt mỏi. Đừng vội quy chụp con "lười biếng" hay "mè nheo", rất có thể đây là dấu hiệu của một tình trạng y khoa thường bị bỏ qua: Rối loạn điều chỉnh tư thế đứng (起立性調節障害).

Câu chuyện của mẹ và bé gái tuổi dậy thì

Một bà mẹ có con gái trong độ tuổi dậy thì đã rất mệt mỏi và tỏ ra thất vọng khi con cứ kêu đau bụng, nằm lì trên giường, gọi mãi chẳng thèm dậy vào buổi sáng.

Khi đưa con tới khám tại bệnh viện khoa nhi, bác sĩ kết luận con bị Rối loạn điều chỉnh tư thế đứng.

Bé có các triệu chứng như:

1~2 lần/tuần cảm thấy đứng không vững, chóng mặt, mặt tối sầm lại.
1-2 lần/tháng đứng lên là buồn nôn, phải ngồi xuống ngay.
3~4 lần/tuần không thể thức dậy nổi, đầu óc lơ mơ, uể oải.
Hay đau bụng vặt và dễ say tàu xe

Rối loạn điều chỉnh tư thế đứng là gì?

Rối loạn điều chỉnh tư thế đứng là một tình trạng rối loạn chức năng của hệ thần kinh tự chủ, ảnh hưởng đến khả năng điều chỉnh huyết áp và nhịp tim khi cơ thể thay đổi tư thế, đặc biệt là từ nằm sang đứng.

Mặc dù phổ biến ở trẻ em và thanh thiếu niên, tình trạng này thường không được nhận biết hoặc bị nhầm lẫn với các vấn đề khác. Nhiều người chỉ biết đến "Hạ huyết áp tư thế đứng", nhưng thực tế, các triệu chứng của rối loạn này đa dạng hơn nhiều.

1. Nguyên nhân gây ra Rối loạn điều chỉnh tư thế đứng

Rối loạn chức năng thần kinh tự chủ: Sự mất cân bằng, đặc biệt là ở hệ giao cảm, khiến cơ thể không thể duy trì huyết áp ổn định khi thay đổi tư thế.
Giảm lượng máu: Tình trạng thiếu nước, ít vận động hoặc những thay đổi sinh lý trong giai đoạn dậy thì có thể dẫn đến giảm thể tích tuần hoàn.
Yếu tố di truyền: Tiền sử gia đình có người mắc rối loạn tương tự có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Căng thẳng tâm lý: Áp lực học tập và các vấn đề tâm lý có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng.

2. Đối tượng dễ mắc Rối loạn điều chỉnh tư thế đứng

Trẻ em trong độ tuổi từ 10 đến 16 (giai đoạn cuối tiểu học đến trung học cơ sở).
Thống kê cho thấy khoảng 5% học sinh tiểu học và 10% học sinh trung học cơ sở mắc phải tình trạng này.
Đáng chú ý, có đến 30-40% trẻ nghỉ học dài ngày được chẩn đoán mắc Rối loạn điều chỉnh tư thế đứng.

3. Các triệu chứng điển hình của Rối loạn điều chỉnh tư thế đứng

Chóng mặt, choáng váng hoặc cảm giác lảo đảo khi đứng dậy quá nhanh.
Nhức đầu âm ỉ hoặc dữ dội không rõ nguyên nhân.
Đau bụng vặt thường xuyên.
Tim đập nhanh, hồi hộp.
Mệt mỏi kéo dài, không muốn vận động.
Khó khăn khi thức dậy vào buổi sáng, cảm giác đầu óc mơ màng.
Ăn không ngon miệng.
Dễ bị say tàu xe.

Một đặc điểm quan trọng là các triệu chứng thường nặng hơn vào buổi sáng và có xu hướng giảm dần vào buổi chiều. Trong những trường hợp nghiêm trọng, trẻ có thể mất khả năng đứng dậy, ảnh hưởng lớn đến việc học tập và các hoạt động sinh hoạt hàng ngày.

Làm thế nào để phát hiện Rối loạn điều chỉnh tư thế đứng?

1. Các xét nghiệm chẩn đoán

Để đưa ra chẩn đoán chính xác, bác sĩ thường sẽ thực hiện:

Đo huyết áp và nhịp tim ở các tư thế khác nhau (nằm, ngồi, đứng) và theo dõi sự thay đổi khi chuyển tư thế. Nghiệm pháp bàn nghiêng có thể được sử dụng trong một số trường hợp phức tạp.
Đánh giá mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng dựa trên kết quả xét nghiệm và thông tin về sinh hoạt hàng ngày của trẻ.
Trao đổi với phụ huynh và trẻ để hiểu rõ hơn về mức độ căng thẳng ở nhà và ở trường.

2. Phương pháp điều trị Rối loạn điều chỉnh tư thế đứng

Việc điều trị thường kết hợp cả phương pháp dùng thuốc và không dùng thuốc:

Điều trị bằng thuốc: Bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc co mạch hoặc thuốc kích thích hệ giao cảm để giúp ổn định huyết áp.
Thay đổi lối sống:
- Tránh đứng quá lâu ở một vị trí.
- Tăng cường vận động nhẹ nhàng và thường xuyên.
- Uống đủ lượng nước hàng ngày.
- Bổ sung muối theo hướng dẫn của bác sĩ.
Sử dụng vớ (tất) đàn hồi: Giúp tăng cường lưu thông máu ở chân và duy trì huyết áp (chỉ sử dụng khi đứng hoặc ngồi, không dùng khi nằm hoặc ngủ).

3. Cách xử trí hiệu quả khi trẻ có dấu hiệu Rối loạn điều chỉnh tư thế đứng

Chẩn đoán sớm: Ngay khi nhận thấy các triệu chứng nghi ngờ, hãy đưa trẻ đi khám để được chẩn đoán và có hướng điều trị kịp thời.
Tránh trách mắng hoặc ép buộc trẻ đến trường: Điều quan trọng là phải thấu hiểu và đồng hành cùng con. Sự hợp tác giữa gia đình và nhà trường là rất cần thiết.
Hiểu đúng bản chất của bệnh: Rối loạn điều chỉnh tư thế đứng là một bệnh lý thể chất thực sự, không phải là do trẻ "lười biếng" hay cố tình "mè nheo".
Phòng ngừa: Xây dựng cho trẻ một lối sống điều độ, ngủ đủ giấc và đúng giờ, khuyến khích vận động nhẹ nhàng, tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên vào buổi sáng và hạn chế sử dụng các thiết bị điện tử trước khi đi ngủ.

Nếu bạn nhận thấy con mình có những triệu chứng như khó khăn khi thức dậy vào buổi sáng, thường xuyên chóng mặt khi đứng lên, đau bụng vặt và mệt mỏi kéo dài, đừng ngần ngại đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được thăm khám và chẩn đoán chính xác. Bằng sự thấu hiểu và phương pháp điều trị phù hợp, trẻ mắc Rối loạn điều chỉnh tư thế đứng hoàn toàn có thể cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống, tự tin và khỏe mạnh hơn.