未病（Mibyo） – Khỏe không có nghĩa là “chưa bệnh”

Trong tiếng Nhật, 未病 (Mibyo) nghĩa là “chưa phát bệnh”. Đây là trạng thái trung gian giữa cơ thể khỏe mạnh và bệnh lý rõ rệt, là giai đoạn mà khi các rối loạn sinh lý, thần kinh, miễn dịch hoặc chuyển hóa bắt đầu xuất hiện nhưng chưa đủ để chẩn đoán bệnh. Theo y học phương Đông, trạng thái Mibyo phản ánh sự mất cân bằng tiềm ẩn trong cơ thể, và Nhật Bản đã đưa khái niệm này vào hệ thống y học dự phòng hiện đại với triết lý: Phát hiện sớm – Can thiệp sớm – Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Điểm cốt lõi của Mibyo không phải là điều trị, mà là nhận biết sớm các dấu hiệu mất cân bằng và điều chỉnh lối sống trước khi bệnh hình thành, từ đó kéo dài tuổi sinh học khỏe mạnh, giảm nguy cơ mắc bệnh mạn tính và ung thư, đồng thời nâng cao chất lượng sống ngay cả khi bước vào tuổi cao.

Trong y học Nhật Bản, Mibyo được nhận định dựa trên các biến đổi sinh lý nhẹ nhưng có khả năng dự báo bệnh tật. Nó bao gồm những thay đổi về chuyển hóa, thần kinh, miễn dịch, mạch máu và tuổi sinh học. Chuyển hóa – sinh lý có thể biểu hiện qua đường huyết, mỡ máu hoặc huyết áp dao động nhẹ, chẳng hạn tiền tiểu đường với mức đường huyết từ 100–125 mg/dL. Thần kinh – tâm lý thường được nhận biết qua mất ngủ, lo âu, mệt mỏi mãn tính hoặc stress kéo dài, dễ cáu gắt. Nguy cơ giảm miễn dịch hay viêm âm ỉ cũng được xếp vào nhóm Mibyo, với biểu hiện như dễ cảm, viêm họng tái diễn. Các chỉ số mạch máu và tái sinh phản ánh khả năng tái tạo nội mô giảm, già hóa mạch và nguy cơ xơ vữa động mạch. Cuối cùng, tuổi sinh học và hoạt tính gen lão hóa tăng có thể báo hiệu khả năng mắc các bệnh nguy hiểm như ung thư hoặc Alzheimer.

Để phát hiện sớm trạng thái Mibyo, Nhật Bản đã phát triển các xét nghiệm dự phòng hiện đại. Các xét nghiệm này không nhằm chẩn đoán bệnh, mà giúp đánh giá xu hướng sinh học, tuổi sinh học và nguy cơ phát bệnh, từ đó hỗ trợ can thiệp sớm. Ví dụ, xét nghiệm mRNA di truyền phân tích biểu hiện của các gen trường thọ và gen ung thư như SIRT1, FOXO3A; Xét nghiệm exosome phát hiện dấu ấn sinh học sớm của ung thư tụy ngay cả khi siêu âm hoặc CT chưa phát hiện được. Các xét nghiệm dự đoán suy giảm nhận thức nhẹ, tiền Alzheimer; Phân tích tế bào tái sinh mạch máu VASRE cung cấp thông tin về tuổi mạch máu, nguy cơ xơ vữa, huyết khối và đột quỵ, từ đó hỗ trợ điều chỉnh lối sống tim mạch.

Các xét nghiệm phát hiện Mibyo hiện đại

Các xét nghiệm Mibyo hiện nay không nhằm chẩn đoán bệnh, mà để đánh giá xu hướng sinh học, tuổi sinh học và nguy cơ phát bệnh, từ đó hỗ trợ can thiệp sớm:

Nhằm cá nhân hóa phòng bệnh, Nhật Bản đã phát triển chỉ số Mibyo (未病指標), một hệ thống số hóa trạng thái sức khỏe trung gian giữa khỏe mạnh và bệnh lý. Chỉ số này dựa trên dữ liệu sinh học, hành vi và lối sống của từng cá nhân, tích hợp thông tin về BMI, huyết áp, mỡ máu, chức năng nhận thức, mức độ vận động, stress và các yếu tố xã hội. Chỉ số Mibyo được thiết kế liên tục, không chỉ đánh giá “có/không bệnh” mà còn xác định vị trí của mỗi người trên dải liên tục giữa khỏe mạnh và bệnh lý. Đồng thời, nó phải dễ sử dụng, dựa trên bằng chứng khoa học, có thể tích hợp với điện thoại thông minh hoặc nền tảng dữ liệu lớn để mọi người dễ dàng theo dõi và chủ động cải thiện sức khỏe.

Chỉ số Mibyo được phân chia thành các lĩnh vực chính gồm lối sống, nhận thức, chức năng sống và tâm lý – stress. Trong đó, lối sống đánh giá các yếu tố chuyển hóa như BMI, huyết áp, mỡ máu và thuốc đang dùng; nhận thức đánh giá trí nhớ, khả năng tính toán, ngôn ngữ và các chỉ số Mini-Cog để phát hiện sớm suy giảm nhận thức; chức năng sống bao gồm khả năng vận động, tốc độ đi bộ và khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày; tâm lý và stress đánh giá mức độ căng thẳng, tình trạng xã hội và khả năng ứng phó. Điểm tổng hợp của các lĩnh vực được hiệu chỉnh theo tuổi và giới tính, giúp mỗi người biết rõ vị trí sức khỏe của bản thân và chủ động thực hiện các can thiệp phù hợp.

Ứng dụng của Mibyo và chỉ số Mibyo không chỉ dừng lại ở cấp cá nhân mà còn mở rộng ra doanh nghiệp, chính quyền địa phương và hệ thống xã hội. Doanh nghiệp có thể sử dụng chỉ số để phát triển các sản phẩm, dịch vụ chăm sóc sức khỏe, quản lý sức khỏe nhân viên và đánh giá hiệu quả các chương trình health management. Chính quyền địa phương có thể thu thập dữ liệu cộng đồng, xác định nhu cầu y tế và cung cấp thông tin nhằm khuyến khích thay đổi lối sống. Hệ thống xã hội – bao gồm chính sách bảo hiểm và đầu tư ESG – cũng có thể tích hợp chỉ số Mibyo để đánh giá rủi ro, thúc đẩy các giải pháp y tế dự phòng và hỗ trợ phát triển các dịch vụ chăm sóc sức khỏe thế hệ mới.

Trong bối cảnh siêu lão hóa và tuổi thọ trung bình tăng cao, việc áp dụng triết lý “Phát hiện sớm – Can thiệp sớm – Phòng bệnh hơn chữa bệnh” cùng các xét nghiệm dự phòng hiện đại và chỉ số Mibyo đóng vai trò then chốt trong việc phát hiện sớm rối loạn sinh lý, chuyển hóa, miễn dịch, thần kinh; định hướng điều chỉnh lối sống cá nhân hóa; đồng thời hỗ trợ chiến lược y tế cộng đồng, doanh nghiệp và xã hội dựa trên dữ liệu. Điều này không chỉ giúp mỗi cá nhân kéo dài tuổi khỏe mạnh mà còn góp phần xây dựng một xã hội trường thọ, bền vững, năng động và chất lượng.

Link tổng hợp bài viết: 000572154.pdf

医師が知っておくべき「未病」の概念とは？評価方法や病気への移行を防ぐための対策を解説｜医師向け情報メディア「ドクタービジョン＋」