Con có thể nhiễm vi khuẩn dạ dày HP từ bố mẹ không?

Vi khuẩn HP – cái tên gắn liền với nguy cơ viêm loét dạ dày và nguy hiểm hơn là ung thư dạ dày – thường khiến nhiều cha mẹ lo lắng rằng “Tôi nhiễm HP… con tôi có bị lây không? Có cần xét nghiệm/điều trị cho con ngay không?” Câu trả lời không đơn giản “có/không” vì cần cân bằng giữa lợi ích, rủi ro của điều trị kháng sinh ở trẻ và thực tế bảo hiểm. Bài viết dưới đây của HICO giải thích rõ các loại xét nghiệm, ưu/nhược điểm, thời điểm thích hợp để kiểm tra và điều trị, cùng lời khuyên thực tế dành cho phụ huynh.

1) Trẻ có thể bị lây bằng cách nào?

HP thường lây nhiễm khi còn nhỏ, chủ yếu qua đường miệng như chia thìa, mớm thức ăn, dùng chung đũa, hoặc nguồn nước/sinh hoạt kém vệ sinh. Tuy nhiên, không phải bố/mẹ dương tính thì con 100% bị. Yếu tố quyết định còn phụ thuộc vào thời điểm tiếp xúc (thường trước 5 tuổi), mật độ tiếp xúc và yếu tố miễn dịch của từng bé. Vì vậy, không cần lo lắng quá nhưng cần theo dõi và thực hiện biện pháp phòng ngừa trong gia đình.

2) Những xét nghiệm nào phát hiện HP? Và xét nghiệm nào phù hợp với trẻ?

Hiện có xét nghiệm xâm lấn và không xâm lấn. Mỗi phương pháp có ưu/nhược điểm khác nhau. Bác sĩ sẽ chọn phù hợp với tuổi bé, triệu chứng và mục tiêu chẩn đoán hay xác nhận đã sạch sau điều trị.

A. Xét nghiệm không xâm lấn (thường ưu tiên cho trẻ nếu cần test):

• Urea breath test (UBT) — test hơi thở
  Trẻ uống dung dịch chứa urê đánh dấu; nếu HP có mặt, enzym urease phân giải urê tạo CO₂ đặc trưng đo ở hơi thở. Đây là phương pháp rất chính xác để phát hiện nhiễm hoạt động và thường dùng để xác nhận khỏi bệnh sau điều trị. Yêu cầu bé hợp tác lấy hơi thở đúng cách; ở trẻ rất nhỏ có thể khó thực hiện.
• Stool antigen test (xét nghiệm kháng nguyên trong phân)
  Phát hiện kháng nguyên HP trong phân — phù hợp cho trẻ nhỏ, không xâm lấn, chính xác để chẩn đoán và để kiểm tra sau điều trị.
• Blood antibody (kháng thể trong máu)
  Xét nghiệm máu tìm kháng thể kháng HP. Ưu điểm: lấy máu đơn giản. Nhược điểm: không phân biệt nhiễm hiện tại hay đã nhiễm trong quá khứ (kháng thể có thể còn tồn tại sau khi đã loại bỏ vi khuẩn), do đó ít dùng để theo dõi hiệu quả điều trị.

B. Xét nghiệm xâm lấn (phải nội soi — thường chỉ khi có chỉ định):

• Nội soi dạ dày (gastroscopy) kèm sinh thiết
  Khi nội soi, bác sĩ có thể lấy mẫu niêm mạc để làm:
• • Test urease nhanh (RUT) trên mẫu sinh thiết
  • Mô bệnh học (histology) để thấy viêm/loét và vi khuẩn
  • Nuôi cấy (culture) — hiếm, dùng khi cần xác định kháng thuốc
    Nội soi là chỉ định khi trẻ có triệu chứng nặng (xuất huyết, thiếu máu, đau dữ dội, nghi loét).

3) Khi nào nên kiểm tra và khi nào điều trị cho trẻ?

• Không triệu chứng: Hầu hết hướng dẫn chuyên môn khuyên không tầm soát đại trà cho trẻ. Nếu trẻ khỏe, không đau bụng kéo dài, không thiếu máu thì không cần vội xét nghiệm.
• Có triệu chứng tiêu hoá rõ ràng (đau vùng thượng vị lặp lại, nôn ra máu, phân đen, thiếu máu, nghi loét) thì nên khám chuyên khoa tiêu hoá; có thể cần nội soi và điều trị ngay nếu HP được xác nhận.
• Gia đình có HP nhưng trẻ không có triệu chứng: quan sát, thực hiện vệ sinh chặt (không mớm ăn, không dùng chung muỗng), khám khi có dấu hiệu; không khuyến nghị điều trị dự phòng cho trẻ khỏe mạnh.

4) Ở độ tuổi nào có thể điều trị HP ở trẻ?

• Việc điều trị HP ở trẻ phải cân nhắc cẩn trọng vì phác đồ dùng 2 kháng sinh phối hợp với thuốc ức chế acid có nguy cơ tác dụng phụ và ảnh hưởng hệ vi khuẩn đường ruột.
• Ở nhiều nơi, phác đồ bảo hiểm cho điều trị dứt điểm áp dụng cho vị thành niên trở lên (tùy quy định địa phương). Ở Nhật Bản, bảo hiểm thường chi trả điều trị khi đã nội soi và xác định viêm dạ dày do HP; các chính sách về tuổi và bảo hiểm có khác nhau giữa địa phương.
• Nếu trẻ có chỉ định (loét, triệu chứng nặng), bác sĩ sẽ cân nhắc điều trị bất kể tuổi, nhưng thường trẻ dưới một mức cân nặng/tuổi nhất định cần đánh giá an toàn liều dùng.

5) Khả năng tái nhiễm và sau điều trị con có bị nhiễm lại không?

• Ở người lớn, tỷ lệ tái nhiễm sau điều trị thành công là thấp; ở trẻ nhỏ, do môi trường gia đình và tiếp xúc, khả năng tái nhiễm cao hơn. Vì vậy, ngay cả khi điều trị thành công, gia đình cần duy trì vệ sinh để tránh lây chéo.
• Sau điều trị, xác nhận âm tính bằng UBT hoặc xét nghiệm phân sau khoảng thời gian phù hợp (theo chỉ định bác sĩ).

6) Bảo hiểm y tế ở Nhật chi trả thế nào?

• Ở nhiều hệ thống (kể cả Nhật), điều trị HP theo bảo hiểm thường yêu cầu nội soi xác định viêm do HP trước khi cho điều trị được chi trả; việc xét nghiệm đơn thuần và điều trị cho trẻ không triệu chứng thường không nằm trong phạm vi bảo hiểm (tùy địa phương có chương trình sàng lọc cho học sinh hay không). Một số địa phương có chương trình sàng lọc trẻ vị thành niên.
• Nếu không có triệu chứng, kiểm tra/điều trị cho trẻ có thể phải tự chi trả. Trước khi làm bất cứ xét nghiệm/treatment nào, hỏi bác sĩ về điều kiện bảo hiểm.

7) Lời khuyên cho phụ huynh:

1. Đừng vội xét nghiệm cho con nếu bé khỏe. Quan sát trong vài tháng; nếu xuất hiện đau bụng lặp lại, nôn, sụt cân, đi phân đen thì cho bé đến khám khoa nhi.
2. Nếu gia đình có người HP dương tính: thay đổi thói quen ăn uống trong gia đình (không mớm, không dùng chung muỗng/đũa, rửa tay trước ăn).
3. Khi bác sĩ khuyến nghị xét nghiệm cho con: ưu tiên stool antigen hoặc UBT nếu bé hợp tác vì đây là xét nghiệm không xâm lấn và chính xác cho nhiễm hoạt động.
4. Nếu cần điều trị: tuân thủ phác đồ, báo ngay tác dụng phụ; sau điều trị, làm test xác nhận âm tính (UBT hoặc phân).
5. Trao đổi rõ về bảo hiểm trước khi làm test/điều trị để biết chi phí tự chi trả hay được hỗ trợ.

HICO khuyên bạn không nên tự dùng thuốc kháng sinh cho bé. Mọi hướng dẫn và điều trị sẽ do bác sĩ nhi khoa quyết định và bạn hoàn toàn có thể đến khám để xin tư vấn từ bác sĩ nhé.

Link tham khảo cho bài viết:

家族にピロリ菌がいたらどうする？ | 西宮で内科・胃カメラ・大腸カメラ・おしっこの悩みなら『ほその内科 おなかクリニック』

子供（小児）のピロリ感染｜東京都世田谷区桜新町・大腸内視鏡検査・肛門科

子供のピロリ菌検査・治療 - ひろ消化器内科クリニック ブログ